Generaties Proloog

DIT IS DE PROLOOG VAN EEN SERIE OVER GENERATIES. IN DEZE SERIE GA IK OP ZOEK NAAR DE HERKOMST VAN HET HUIDIGE GENERATIEDENKEN. VEEL LEESPLEZIER!

Generaties zijn ouder dan het internet

We praten tegenwoordig over Generatie Z alsof ze zijn uitgevonden door een PowerPoint. Of door een reclamebureau dat te veel TikTok heeft gekeken. Maar het idee van generaties is ouder dan Instagram, ouder dan de typemachine, zelfs ouder dan de Gouden Eeuw. Veel ouder.

Het woord zelf? "Generatie" komt van het Latijnse generatio, en dat komt weer van generare, wat letterlijk betekent: voortbrengen, verwekken, het leven in blazen. Denk minder aan een Buzzfeed-quiz en meer aan bijbelse boomstructuren: “Abraham verwekte Isaak, Isaak verwekte Jakob...” en zo tientallen pagina’s lang. De Vulgata, een onder kenners nogal beroemde Latijnse Bijbelvertaling van Hiëronymus uit de 4e eeuw, bulkt van dit soort lijsten. De middeleeuwse monnik las dat niet als een saai familieregister, maar als de ruggengraat van de geschiedenis. De wereld bestond uit opvolgende generationes, en God himself had ze genummerd.

‘Gods plan’, zou een beroemde rapper het kunnen noemen.

In de middeleeuwen kreeg het woord pas echt structuur. Vooral in de kloosters van Fulda, Reims en Saint-Denis, de middeleeuwse datacentra avant la lettre, begonnen monniken te schrijven over generaties als tijdseenheden. Niet abstract, maar praktisch: zo werd een generatie vaak gezien als 30 of 33 jaar.

Waarom? Omdat Jezus op z’n drieëndertigste stierf. Logisch toch.

Deze kloosterlingen hielden lijsten bij van koningen, heiligen, en dynastieën. Elke nieuwe machthebber kreeg z’n plek in de reeks. Niet op basis van verkiezinge, voorkeuren of populariteit, maar op bloed, zegen en geboortedata. En telkens weer dook het woord op: generatio. Het stond voor een schakel in een grotere keten. Een overdracht. Een verhaal dat doorgegeven werd, generatie na generatie, letterlijk.

Maar ook in spirituele zin kreeg generatio betekenis. In de theologie van de beroemde engelse monnik Beda Venerabilis (7e eeuw) was er niet alleen sprake van fysieke generaties, maar ook van spirituele generaties. Je kon iets voortbrengen zonder het fysiek te baren. Kennis, geloof, ideeën. Hij zag de Kerk als een doorgaand spiritueel lichaam dat zich door de tijd ontwikkelt, waarbij elke generatie gelovigen bijdraagt aan de opbouw ervan.

Toch: de middeleeuwer had geen idee dat zijn afstammingslijstjes ooit zouden worden gebruikt om marketingcampagnes te segmenteren. Of om discussies over avocado’s en werkethiek te voeren. En al helemaal niet dat het woord ‘generatie’ ooit zou eindigen in termen als Gen Alpha, alsof we opnieuw begonnen zijn bij het begin van het alfabet maar nu met een strak design en een abonnementsmodel.

De ironie is: in onze data-gedreven, algoritmische tijd gebruiken we het woord ‘generatie’ steeds vager. Terwijl het begon als iets radicaal specifieks. Je stam, je bloedlijn, je plek in het verhaal van God en de wereld.

En nu? Nu is een generatie een marketingniche. Een klantprofiel. Een cluster met gedeelde voorkeuren voor sneakers, memes en work-life balance.

Van verwekken naar verkopen in minder dan duizend jaar.

Maar misschien is dat ook precies de kracht van het woord. Generatio is niet alleen wie je bent. Het is wat je doorgeeft.

En nu, duizend jaar later, praten we over Generatie Z alsof het een kant-en-klaar product is. Alsof je bij bol.com kunt kiezen tussen 'Z met leiderschapspotentieel' en 'Z met korte spanningsboog, nu met 10% korting'.

Maar wat betekent het eigenlijk nog, dat woord? Als iedereen het gebruikt; HR-managers, trendwatchers, talkshows, consultants met een kleurige PowerPoint dan moet je je afvragen: wanneer is een label een hulpmiddel, en wanneer wordt het een excuus?

Want dat is waar we nu staan. In een tijdperk waarin je met gemak een generatieprofiel uit ChatGPT trekt of op LinkedIn leest dat ‘Gen Z purpose wil’, terwijl je eigen studenten vooral rust, duidelijke instructies en een niet-crashende laptop willen.

We staan aan het einde van het alfabet. Niet alleen taalkundig, Generatie Alpha is inmiddels gearriveerd maar ook conceptueel. Tijd dus om even op de rem te trappen.

Het mes te zetten in dat vertrouwde woord. Niet omdat het waardeloos is.

Maar omdat het versleten is voor het doel waarvoor we het denken te kunnen gebruiken.

In de volgende hoofdstukken neem ik met jou het begrip generatie onder de loep. We stellen lastige vragen.

Zijn generaties biologische feiten of sociale constructies l?

Helpen ze ons echt om elkaar te begrijpen, of zetten we met dit construct vooral muren tussen mensen die gewoon twintig jaar eerder of later geboren zijn?

En hoe hebben mensen de afgelopen pak ‘em beet tweehonderd jaar het fenomeen ‘generaties’ gebruikt.

Want door die ontwikkeling te zien is het mogelijk om te kijken wat we ermee kunnen doen in de toekomst.

Kritisch, maar met humor.

Serieus, maar nooit zwaar.

Zoals het hoort in een goed gesprek bij de koffieautomaat of in een boek dat je aan het denken zet zonder je humeur te verpesten.

Veel leesplezier.