Siberisch
Als een stage je Siberisch laat, is dat maar goed ook
Waar gaat het om tijdens een stage? Om het leren van de structuren en ratio achter een beroep, bedrijf of branche? Of over het ontdekken van de chaos van de dagelijkse realiteit? Dat iedereen maar wat aanklooit uiteindelijk?
Ik moest daar aan denken toen ik in mijn archief zat te grasduinen en op een essay uit The New Yorker stuitte: “Starting Brawls with the Enlightenment” uit 2020; ruzie maken met de Verlichting. In dit stuk legt literair criticus James Wood een stevig potje filosofisch armpje drukken op tafel: Hegel versus Dostojewski.
Aan de ene kant hebben we Hegel, die alles rationeel en strak in schema’s wil proppen (de Excel-surfer avant la lettre). Aan de andere kant Dostojewski, die in de kou van Siberië de chaos omarmde.
Nu hoor ik je denken; Maarten! Serieus; is dit niet misschien een wat abstracte discussie voor een doorsnee werkdag? Dan zeg ik: Nee! Het raakt precies aan hoe we jongeren in stages begeleiden. Krijgen ze de Hegeliaanse behandeling van alles mooi binnen de lijntjes kleuren? Of gooien we er een beetje Dostojewski-achtige chaos in, waarin je je af en toe afvraagt wat je hier in hemelsnaam aan het doen bent?
Fast forward naar 2023: het World Economic Forum komt met een rapport dat zegt dat de arbeidsmarkt van nu en morgen niet alleen schreeuwt om mensen die AI kunnen inzetten, maar ook om mensen die creatief kunnen denken.
Het rapport voorspelt dat analytisch denken met 72% zal toenemen en dat creatief denken zelfs met 73% zal groeien. Het lijkt erop dat de spreadsheet-bazen ook wel doorhebben dat we iets meer chaos in de mix nodig hebben. Sorry, Hegel; even aan de kant.
Creëer ruimte voor het onverwachte
Moet alles echt binnen een strak schema passen? Kom op, net zoals Dostojewski in Siberië doorkreeg dat het leven een zooitje is, kunnen we dat op de werkvloer toch ook wel erkennen? Laat jongeren maar lekker struikelen over onverwachte wendingen en projecten die totaal anders lopen dan gepland. Geen paniek, dat is waar het échte leren begint. Ja, die ‘Siberische’ momenten waarop je geen idee hebt wat je aan het doen bent, maar achteraf blijkt dat het toch ergens goed voor was. Net als een koude douche: Niet fijn op het moment, maar je knapt er wel van op.
Reflecteren op het irrationele
Competenties, hartstikke leuk en belangrijk, af en toe moeten we wel even stilstaan bij wat écht indruk maakt. Laat jongeren niet alleen reflecteren op wat goed ging, maar ook op die momenten dat ze dachten: "Wat doe ik hier?" of "Wat een gedoe." Juist die ongemakkelijke momenten zijn vaak veel waardevoller dan netjes binnen de lijntjes kleuren. En laten we eerlijk zijn, Als ik je vraag wat leuker is: een dagje knus werken aan een takenlijstje, of een onverwachte crisis die je helemaal door elkaar schudt?
En wat als ik je vraag wat leerzamer is?
Ik bedoel maar.
Integreer transcendente leerdoelen.
Oké, transcendentie klinkt misschien zwaar. Het komt er in normaal Nederlands gewoon op neer dat we jongeren niet alleen moeten leren ‘hoe’ ze dingen moeten doen, maar ook ‘waarom’. Wat drijft ze? Waar worden ze warm van? (Of laat ze juist Siberisch koud.)
Nu veel op de arbeidsmarkt (en in de samenleving als geheel) steeds meer om AI en tech draait, moeten we ook even stilstaan bij dat andere deel van de hersenen: het creatieve, het probleemoplossende en (hou je vast) het menselijke.
Het rapport van het World Economic Forum is kraakhelder: creatief denken en innovatie zijn cruciaal. Dus in plaats van ze alleen maar op de tech-trein te zetten, zouden we ze ook kunnen helpen hun eigen spoor te vinden.
Mentoring met diepte
Een mentor die alleen maar vertelt hoe je dingen moet doen, is niet veel waard. Een goede mentor stelt ook de vraag waarom je doet wat je doet. Net zoals Dostojewski in Siberië zat na te denken over het grotere plaatje (terwijl hij doodvroor tussen de dennenbomen), kunnen stagebegeleiders jongeren stimuleren om ook verder te denken dan de dag van vandaag. Wat heb je aan een mentor die je alleen maar leert hoe je een taaklijst afwerkt? Laten we de jongere generatie wat munitie geven om écht na te denken over hun toekomst.
In plaats van stages te zien als puur rationele voorverwarmde werkplekjes waar alles netjes en voorspelbaar verloopt, zouden we ze kunnen transformeren in plekken waar ook het onverwachte en irrationele een rol spelen.
Zoals Hegel zei dat de wereld rationeel is wanneer je er rationeel naar kijkt (lekker veilig, beetje theoretisch ook wel), kunnen we ook stellen dat de wereld totaal irrationeel wordt als je er écht goed naar kijkt.
Soms precies wat jongeren nodig hebben. Een stage waarin je af en toe je weg kwijt bent, maar uiteindelijk vindt wat je nodig hebt, juist door die weg soms kwijt te zijn.
Bronnen: https://www.newyorker.com/magazine/2020/06/01/the-scholar-starting-brawls-with-the-enlightenmenthttps://www.weforum.org/agenda/2023/05/future-of-jobs-2023-skills/