Stel je voor: je zit tegenover een stagiair, je geeft haar enthousiast een opdracht, je glimlacht bemoedigend, en je denkt: "Ze snapt het vast wel." Maar de werkelijkheid? Zij knikt beleefd, maakt aantekeningen, en vertrekt met een pokerface waarachter haar hersens kraken alsof ze een wiskundetoets van Einstein moet maken. Dit fenomeen heet de illusie van transparantie; de denkfout waarbij we denken dat onze bedoelingen glashelder zijn, terwijl de ander eigenlijk niets begrijpt. En ja, dat effect jojoot nog eens op en neer tussen jullie beiden zonder dat iemand het doorheeft.

Individuele effecten

Voor stagiairs is het net zo frustrerend als een cappuccino zonder schuim. Ze willen graag alles perfect doen, maar als ze niet doorvragen uit angst om ‘dom’ over te komen, gaan ze vaak het schip in. Ze voelen zich bekeken en denken dat iedere onzekerheid van hun gezicht af te lezen is. Gevolg? Ze vermijden vragen, leveren met klots oksels werk in dat misschien ‘best oké’ is, maar niet dat wat jij in gedachten had. Begeleiders hebben ook last van deze illusie. Ze nemen aan dat hun uitleg kristalhelder is en staan met grote ogen te kijken als de stagiair tóch niet begrijpt hoe het Excel-bestand werkt. In plaats van door te vragen, knikken ze ook maar wat en denken: "Nah ja, komt vast goed."

Spoiler alert: nee.

Systemische effecten voor bedrijven

Dit patroon kan binnen een bedrijf flink in de weg zitten. Bedrijven die denken dat hun waarden, werkcultuur, en de ‘way things work around here’ vanzelf duidelijk zijn, lopen vaak het risico stagiairs af te schrikken. Een stagiair voelt zich als een verloren toerist in een doolhof vol interne grappen en impliciete verwachtingen. En dan ontstaat de grote mismatch: jij denkt dat zij snapt waarom haar werk er zo en zo uit moet zien, maar zij had geen idee dat die normen bestaan.

Waarom gebeurt het?

Het zit in onze hersenen: we zijn geneigd te denken vanuit ons eigen perspectief en vergeten dat anderen onze bedoelingen niet zomaar doorzien. Wat wij duidelijk vinden, blijft voor een ander soms net zo vaag als de gebruiksaanwijzing van een Ikea-kast zonder plaatjes. En daar, beste begeleiders, gaat het mis.

Hoe je het kunt vermijden

Stop met aannemen dat alles vanzelf begrepen wordt. Dit is geen magische telepathie-workshop, dus ga er niet van uit dat je stagiair al jouw hints oppikt. Zet verwachtingen duidelijk en concreet op tafel, zelfs al voelt het alsof je iets "veel te vanzelfsprekend" zegt. En vergeet niet om regelmatig checkvragen te stellen: een simpele "Kun je het in je eigen woorden samenvatten?" kan al wonderen doen.

Samenvatting

Die illusie van transparantie kan ervoor zorgen dat zowel stagiairs als begeleiders denken dat ze elkaar begrijpen, terwijl ze beiden in het donker tasten. Door te expliciteren en actief na te gaan of een boodschap is overgekomen, voorkom je teleurstellingen en misverstanden. En ja, dat werkt écht beter dan ‘het zal wel goed komen’.

Drie gouden tips

1. Zeg wat je bedoelt, letterlijk. Als je denkt: “Ze weet wel wat ik bedoel met ‘doe maar even’,” zeg dan liever wat ‘even’ inhoudt. “Neem 15 minuten om de basisinformatie te verzamelen, en laat het dan even checken” is stukken duidelijker. Het voorkomt dat je stagiair uren bezig is met iets wat je eigenlijk bedoelde.

2. Toets de feedback, elke keer. Stel vragen als: “Wat is jouw plan na mijn uitleg?” of “Kun je herhalen wat we hebben besproken?” Dit voorkomt die ongemakkelijke momenten waarin je later ziet dat ze het compleet anders heeft aangepakt dan je dacht. De tijd die je hierin investeert, verdien je later driedubbel terug.

3. Maak van vragen stellen een gewoonte. Zeg niet alleen "Je kunt altijd vragen stellen"; moedig het actief aan. Begin gesprekken met vragen als: “Wat vind je lastig?” of “Zijn er dingen die nog onduidelijk zijn?” En niet vergeten: actief ja-knikken is geen bevestiging. Vragen aan de student is essentieel. En nog essentiëler? Echt luisteren naar haar antwoorden.

Zo bouw je niet alleen een werkrelatie op die verder gaat dan ‘zal wel goed komen,’ maar geef je je stagiair ook echt de kans om te leren en te groeien.

Niemand zit te wachten op een stage die voelt als een escape room zonder hints.