Wat is het

Het bandwagon effect is de neiging van mensen om iets te doen of te geloven omdat anderen het ook doen. Ze volgen de groep, vaak zonder kritisch na te denken, simpelweg omdat het populair is.

Waar deze bias voorkomt

Dit effect is zo alomtegenwoordig in kantoren dat het bijna standaard in de welkomstgids van stagiairs kan staan. Je ziet het tijdens sollicitaties, waar elke kandidaat dezelfde populaire buzzwords gebruikt (‘want dat hoort blijkbaar zo'). In de inwerkperiode kijken ze naar wat de rest doet en proberen het zo goed mogelijk na te bootsen. En bij de evaluaties? Tja, als iedereen zegt dat die ene stagiair geweldig is, wie durft dan nog te zeggen dat hij er eigenlijk niks van bakt? Of andersom; als iedereen met die collega wegloopt waarom moet ik dan eerlijk zijn dat mijn allergie-radar op tilt slaat.

Individuele effecten

Je hebt een stagiair die door iedereen op de afdeling wordt opgehemeld. Hij komt altijd op tijd, lacht om alle grappen van de leidinggevenden en weet als geen ander hoe de koffiemachine werkt. Prima! Iedereen vindt hem fantastisch, en voor je het weet, jij ook. Je vraagt je eigenlijk niet eens af waarom. De keer dat zijn rapport vol fouten zat? Ach, dat ligt vast aan de drukte. Ziekmelden met een appje? Ach.. Je eigen oordeel verdwijnt naar de achtergrond, want iedereen is het erover eens: dit is de sterstagiair.

En voor de stagiair zelf? Die ziet hoe de bedrijfscultuur werkt en sluit zich moeiteloos aan. Hij merkt snel dat de populaire collega’s het goed doen, dus hij volgt hun voorbeeld. Hij imiteert de houding en gewoontes van zijn voorgangers, lacht om dezelfde grappen en gebruikt dezelfde uitdrukkingen. In plaats van zijn eigen frisse ideeën naar voren te brengen, zwemt hij mee in de stroom. Want wie wil nou de buitenstaander zijn? Je bent jong en je wilt wat toch? Juist! Erbij horen. Het gevolg is dat hij minder geneigd is om risico’s te nemen of originele ideeën aan te dragen. Zijn echte talenten raken ondergesneeuwd terwijl hij zich richt op conformeren aan wat de groep van hem verwacht. Zo wordt de stagiair je binnenhaalde omdat je creativiteit en enthousiasme verwacht, steeds meer een weerspiegeling van wat al bestaat.

Bedrijfsbrede effecten

Voor je het weet, zit je in een kantoor waar iedereen blind de ander volgt. Elke stagiair die goed begint, wordt gezien als de nieuwe ster, puur omdat niemand zich durft af te vragen of die bewondering terecht is. Dit creëert een cultuur waarin groepsdenken de overhand krijgt. Innovatieve ideeën en kritiek verdwijnen naar de achtergrond, want wie wil nou tegen de meute in gaan? Zo ontstaat een situatie waarin het bedrijf lijkt te groeien, maar eigenlijk alleen maar in cirkels draait, zonder echte vooruitgang te boeken. Iedereen kopieert de populaire ideeën, en de stagiairs leren vooral hoe ze de status quo in stand moeten houden.

Voor de stagiair zelf betekent dit dat hij al snel leert dat meedoen met de groep de veiligste weg is. Hij ziet dat de populaire collega's lof krijgen en durft daarom niet af te wijken of zijn eigen, misschien vernieuwende, ideeën te presenteren. In plaats van te groeien en nieuwe dingen te leren, past hij zich aan om binnen de veilige grenzen van de bedrijfscultuur te blijven. Zo verliest de stagiair uiteindelijk zijn eigen creativiteit en potentie, omdat hij vooral leert wat werkt binnen de groep, niet wat echt waarde toevoegt.

Waarom het gebeurt

Tja, het is simpel: het is gewoon makkelijker om mee te gaan met de groep dan zelf kritisch te zijn. Niemand wil de spelbreker zijn die zegt dat het eigenlijk allemaal niet zo fantastisch is. En eerlijk, na een drukke werkdag heb je niet altijd de energie om dingen in twijfel te trekken. Dus volgen we gewoon wat iedereen zegt.

Hoe benut je het?

Het bandwagon effect kan naast een probleem ook een geweldig cadeautje voor stagiairs: Wie wil niet meedoen met de populaire groep? Als een stagiair ziet dat collega's enthousiast met een project aan de slag gaan of dat bepaalde werkwijzen de hemel in worden geprezen, dan volgt die stagiair vanzelf. En dat werkt! Ze voelen zich sneller onderdeel van het team en pikken onbewust de juiste werkgewoontes op, gewoon omdat iedereen het doet. Als iedereen zit te mopperen en de student doet mee is dat natuurlijk een probleem; maar wat als het team er lekker inzit en de student kan meeliften op die golf van teamwork en productiviteit?

Als begeleider kun je daar handig gebruik van maken door die groepsdynamiek lekker aan te jagen. Geef succesvolle projecten wat extra aandacht en stimuleer de stagiair maar om lekker mee te gaan doen; ook als dat project eigenlijk een sprong in het diepe is voor de stagiair. Voor je het weet, zijn ze helemaal meegezogen in het enthousiasme van de rest, en daar groeit hun zelfvertrouwen alleen maar van. Stagiair blij, team blij, en jij? Jij kan achterover leunen en toekijken hoe ze in de flow raken. Wat een geweldig gevoel voor de stagiair en wat een topervaring heb jij ze gegeven. Dat gaan ze onthouden, rondvertellen en voila; bandwagon effect rondom jouw employer brand.

Hoe je het kunt vermijden

Vraag jezelf eens af waarom je een bepaalde stagiair zo goed vindt. Is dat echt vanwege zijn prestaties, of omdat de rest het ook zegt? Durf je eigen oordeel te vormen, ook als dat betekent dat je tegen de heersende opinie in moet gaan. En stimuleer stagiairs om hun eigen pad te volgen. Laat ze weten dat ze hun eigen ideeën mogen inbrengen, ook al is dat niet wat iedereen verwacht. Dat kan even wennen zijn, maar het levert uiteindelijk meer op dan simpelweg de rest volgen.

Gouden tips

Help de stagiair om zichzelf te blijven.

Moedig je stagiairs aan om hun eigen ideeën en talenten naar voren te brengen, zelfs als ze zien dat de groep een andere kant op gaat. Laat ze weten dat hun eigen stem net zo waardevol is als die van de rest, ook al lijkt het makkelijker om gewoon mee te doen.

Moedig eigenheid aan.

Zorg ervoor dat stagiairs niet het gevoel hebben dat ze zich volledig moeten aanpassen aan de groep. Stimuleer hen om hun eigen aanpak te ontwikkelen en laat zien dat er ruimte is voor creativiteit en andere perspectieven, zelfs als dat buiten de populaire lijn valt.

Wees kritisch, ook op jezelf.

Alleen omdat iedereen iemand geweldig vindt, betekent dat niet dat jij dat ook moet vinden. Durf je stagiairs objectief te beoordelen op hun werk en niet op hun vermogen om mee te deinen op de kantoorstroom. Dit voorkomt dat je stagiairs in het bandwagon effect duwt en hen helpt zichzelf te ontwikkelen als onafhankelijke denkers.